Trong quan niệm phong thủy truyền thống, cổng và tường rào luôn
là một phần không thể thiếu đối với mỗi ngôi nhà.
“Kín cổng cao tường" từ quen dùng để chỉ những ngôi nhà bề thế, có sự che chắn bảo vệ tách biệt so với bên ngoài.
“Kín cổng cao tường" từ quen dùng để chỉ những ngôi nhà bề thế, có sự che chắn bảo vệ tách biệt so với bên ngoài.
Tuy nhiên văn hóa
truyền thống và phong thủy Việt Nam đã có những góc nhìn thoáng và linh hoạt về
cổng. Tôn trọng cảnh quan chung quanh, xem lũy tre, mương nước... là những
"rào chắn" thiên nhiên hữu hiệu, nếp nhà Việt chỉ làm cổng như một
hình ảnh ước lệ để biết bước qua đấy là địa phận một làng, một xóm, một ngôi
nhà... chứ không phải để bít bùng, chia cắt không gian, đúng tinh thần hiếu hòa
thân thiện vốn có.
Phong thủy Việt cũng xác định con người sống
trong mối quan hệ đại vũ trụ - tiểu vũ trụ tương hòa, nhà nhỏ vườn rộng, nên
cổng chỉ cần làm sao cho hài hòa với ngôi nhà, thuận tiện khi sử dụng là ổn. Dĩ
nhiên, bên cạnh đó, yếu tố phương vị mở cổng cũng rất cần thiết. Khi thiết kế
cửa cổng, ngõ vào nhà, cách định vị, chọn phương vị cho cổng tương tự chọn vị
chọn hướng cho nhà. Về mặt Bát Trạch là thuận theo cung mệnh, gia chủ thuộc Tây
Tứ Mệnh thì mở cổng tương ứng bốn hướng Tây, Tây Bắc, Tây Nam và Đông Bắc. Gia
chủ Đông Tứ Mệnh thì mở cổng thuộc các hướng Bắc, Đông, Đông Nam và Nam. Vị trí
cổng mở xét từ bên trong khu đất nhìn ra nên tránh bố trí thẳng với ngã ba,
tránh dẫn lối "trực xung" với cửa cái (cửa chính) của nhà bởi
"sinh khí đi theo đường vòng, sát khí đi theo đường thẳng".
Việc chọn hình dáng, màu sắc và vật liệu làm
cổng cũng cần xem xét sao cho hợp với trạch mệnh. Cổng cho gia chủ có ngũ hành
thuộc Thổ nên có hình dáng vuông vức, kết hợp với tường rào xây gạch đá, theo
gam màu vàng, nâu là hợp (hình 1 & 2). Cổng cho gia chủ mệnh thuộc Kim nên
làm có hình dáng cong tròn, màu xám ghi, trắng, bạc, vật liệu nên thiên về kim
loại. Còn cổng cho gia chủ mệnh Thủy thì màu chủ yếu sẽ là gam màu xanh biển và
màu đen, hoa văn uốn lượn mềm mại. Những loại cổng làm bằng gỗ, hoặc bằng sắt
mà dùng họa tiết hoa lá, sơn màu xanh lá cây với nhiều thanh song song sẽ thích
hợp với gia chủ mệnh Mộc (hình 3), trong khi cổng có nhiều nét nhọn, vát
chéo và sơn màu đỏ, nâu hay cổng bên trên có mái ngói nhọn thì dùng cho gia chủ
mệnh Hỏa sẽ khá phù hợp.
Thực tế thì tùy theo địa phương, khu đất cụ
thể mà cổng nên làm theo kiểu nào để vừa đảm bảo an ninh, chống sự xoi mói từ
bên ngoài vào nhà, vừa không khiến ngôi nhà quá tách biệt với môi trường chung
quanh, hài hòa thiên nhiên và cảnh quan toàn khu vực.